Het belang van het managen van ons verstand

Veel van wat ik in programma’s van Praktijk Cambio doe gaat over het leren managen van ons verstand. In dit stukje geef ik je helderheid over wat ik hiermee bedoel en waarom dit zo belangrijk kan zijn. Met de oefening laat ik je kennis laten maken met 3 niveaus van bewustzijn. Je zou het kunnen zien als de drie werelden, waarin wij ons dagelijks bevinden.

De eerste wereld is de externe wereld: daarin nemen we alles waar wat we om ons heen kunnen zien, ruiken, proeven, voelen, horen. Veel van onze tijd bevinden we ons in deze wereld. Veel van onze aandacht is gericht op buiten. Zintuigen gaan steeds naar buiten om te verkennen, observeren en in te schatten wat er om ons heen gebeurt.
De tweede wereld is de wereld van het verstand (‘The mind’). Dit is een wereld binnenin ons, het gebied waar onze gedachten en gevoelens huizen. Veel van onze tijd en energie is gericht op datgene dat zich buiten ons afspeelt. We besteden vaak minder bewust aandacht aan de interne wereld van het verstand, maar toch neemt deze tweede plek waarin we ons kunnen begeven ook een grote ruimte in ons bestaan in.
En dan is er de derde wereld. Deze zou je kunnen omschrijven als onze ‘kern’: de basis van wie we zijn. Het drijft de manier waarop het leven plaatsvindt. Het is de wereld waar je je als kind nog het grootste deel van de tijd begeeft. Hier bevinden zich plezier, enthousiasme, energie, connectie, liefde etcetera. In deze wereld hebben we minder bewustzijn en minder woorden. Het is, zou je kunnen zeggen, de wereld van ‘simpelweg zijn, hier en nu’.

Drie lagen van bewustzijn

Je kunt de drie werelden zien als drie lagen van bewustzijn. De derde wereld wordt sterk gefilterd door de tweede laag, die van ons verstand. Naarmate we ouder worden wordt de derde wereld steeds meer door ons verstand overschaduwd. Daar waar de derde wereld zich vooral in het ‘nu’ afspeelt, gaat het in de tweede wereld vooral over verleden of toekomst: iets wat had kunnen zijn, of geweest zou moeten zijn, of iets wat zou kunnen gebeuren of zou moeten gebeuren..

Oefening

Om een beeld te krijgen van de effecten hiervan wil ik je vragen om de volgende oefening te doen:

Pak pen en papier.
Maak op je papier 3 kolommen.
Ga rustig en comfortabel zitten, sluit een moment je ogen en observeer welke gedachten je op dit moment bezig houden of die ter plekke, op dit moment van rust, in je opkomen. Deze 10 gedachten schrijf je op in de eerste kolom.
Neem nu even de tijd om te kijken naar wat je opgeschreven hebt en bepaal wat voor gevoel bij de gedachten hoort; een positief gevoel krijgt een +, een negatief gevoel een -. Deze noteer je in de tweede kolom.
Kijk naar de 2e kolom. Schrijf nu de specifieke emotie op die je in de 2e kolom tegenkomt. Label de gedachte uit de eerste kolom zo specifiek mogelijk met een emotie in de derde kolom (op internet kun je ter inspiratie lijsten met verschillende emoties vinden, bijvoorbeeld deze https://hetnlpcollege.nl/emoties/).
Tel hoeveel positieve en hoeveel negatieve emoties je hebt verzameld.

Gedachten over het verleden

Hopelijk denk je ook regelmatig terug aan die fantastische vakantie of dat mooie concert. Maar meestal raken onze gedachten over gebeurtenissen in het verleden snel gefocust op dingen die we liever anders hadden gezien: hoe het toch kon, dat ik mijn portemonnee vergat op dat marktje, of hoe jammer het was dat ik de laatste trein moest halen en daardoor niet het hele concert kon zien… Als je goed kijkt zie je dat onze gedachten over dingen die in het verleden spelen meestal gekoppeld zijn aan negatieve emoties: boosheid, ongeduld, frustratie, woede, schuldgevoel of spijt. Een spectrum aan negatieve emoties over iets wat al gebeurd is, maar waarvan we gewild hadden dat het anders was gegaan, of waarbij we ons afvragen hoe het had kunnen zijn. Allemaal dingen die we niet kunnen veranderen omdat het al gebeurd is, en we besteden zoveel van onze tijd aan hierover nadenken… Kijk maar eens of je dat terugziet in jouw kolommen.

Bedenk daarmee hoeveel tijd en energie jij verloren laat gaan, omdat het opgaat aan denken aan dingen die je niet meer kunt veranderen.

Gedachten over de toekomst

In de tweede wereld hebben we ook veel gedachten over dingen die zich in de toekomst afspelen. Dingen die nog niet gebeurd zijn, of misschien wel helemaal nooit gaan gebeuren… Bij deze gedachten horen vaak gevoelens als angst, ongerustheid, bezorgdheid, paniek, twijfel, onzekerheid, gebrek aan zelfvertrouwen of gebrek aan vertrouwen in anderen. Zie je dat in jouw derde kolom terug? Sta eens stil bij hoeveel tijd jij steekt in het nadenken over dingen die zich in de toekomst afspelen. Dat tentamen binnenkort, een feestje waar misschien iemand komt die je leuk vindt, een presentatie op je werk… Hoeveel tijd heb je bijvoorbeeld afgelopen week besteed aan nadenken over dingen, die uiteindelijk helemaal niet gebeurd zijn? Hoeveel van jouw tijd en energie gaan daar verloren?

Beleven in het hier en nu

Veel van wat ik je probeer te leren gaat over het steeds weer terugleiden van je bewustzijn naar het hier en nu. In het heden beleven we namelijk meestal heel andere emoties. Hier bevinden zich plezier, energie, liefde, connectie, aandacht, vertrouwen… Zelfs het in het hier en nu beleven van -in principe onprettige- emoties als verdriet en angst, wordt over het algemeen als prettig ervaren, omdat je in het hier en nu connectie ervaart met jezelf, anderen en de dingen om je heen.

Veel stromingen, zoals yoga, mindfulness, ademhalingstraining, lichaamsbewustzijnsoefeningen, etcetera zijn geënt op dit feit: in het hier en nu ervaren we onze tevredenheid, ons diepste geluk, ons gevoel van verbinding…

Het belang van het managen van ons verstand

Ons verstand is fantastisch! Het kan sneller reizen dan licht, het is all over the place. Je leest dit nu, maar een deel van je is hier mogelijk ook al een discussie over aan het voeren (wat vind ik hiervan, ojee, ik heb zoveel negatieve dingen in mijn kolom, etcetera) en een deel van je gedachten kan tegelijkertijd al bezig zijn met de toekomst (dit moet ik echt veranderen, morgen ga ik weer die ontspanningsoefeningen oppakken, hoe moet dit verder, etcetera).

Dit kost enorm veel energie!

Kinderen hebben innerlijke dialogen die komen en gaan. Ze zijn boos en laten weer los. Ze moeten huilen omdat ze zichzelf bezeerd hebben, om daarna weer verder te spelen. Zij kennen nog geen oordelen over hun gedachten en emoties. Als we ouder worden gaan de langspeelplaat van het verleden en de gedachten over de toekomst echter steeds meer domineren. Dit laat de boel vastlopen. Aangezien we ten aanzien van verleden en toekomst vooral een negatieve focus hebben raken we verstrikt in negativiteit.

Dit is de reden waarom het zo helpend kan zijn om jezelf te trainen in het managen van je verstand: leren gedachten over het verleden en de toekomst los te laten, en je focus te verleggen naar het hier en nu.

Bron: Geïnspireerd op een yoga-oefening van Rajshree Patel