Mijmering 6

Over het effect van incongruentie in hulpverlening

 

Het heeft me altijd al geïntrigeerd, het effect van  incongruentie in hulpverlening. Incongruentie is iets waar je als hulpverlener doorlopend mee te maken krijgt: zelfvertrouwen uitstralen maar het niet voelen, een protocol volgen maar er geen affiniteit mee hebben, begrip uitspreken maar je ergeren, beleid uitvoeren maar er niet achterstaan…Deze mijmering gaat over de effecten van dit soort incongruentie, en de vraag of het ook anders kan.

Potentieel schadelijk

Om maar met de deur in huis te vallen: ik ben ervan overtuigd dat incongruentie in denken, voelen en handelen van hulpverleners potentieel schadelijk is voor het behandelproces en de cliënt. Dat komt omdat ik geloof dat incongruentie veel vaker opgemerkt wordt dan wij denken. Er wordt over het algemeen meer aandacht besteed aan welke methodiek je zou kunnen volgen dan wat je zou kunnen doen met je gevoel dat het niet lekker loopt. Maar mensen hebben nou eenmaal voelsprieten die opmerken dat er iets niet klopt. Wanneer we signaleren dat wat iemand uitstraalt niet overeenkomt met wat hij zegt of doet geeft dat een gevoel van wantrouwen. We krijgen de neiging om ons uit het contact terug te trekken of juist de confrontatie aan te gaan.

Vertakkingen en zijrivieren

Het effect van incongruentie in hulpverlening zie ik als een rivier waar vertakkingen in ontstaan. Naarmate zijstromen toenemen krijgt de hoofdstroom steeds minder volume en valt ze uiteindelijk droog. Ook wordt het een nogal onoverzichtelijk geheel. Bij te veel incongruentie stagneert dus een behandelproces of raakt het gefragmenteerd. Wanneer dit gebeurt neigen mensen in een cliëntpositie dit helaas meestal aan zichzelf te wijten. Ze denken dat ze (weer) niet goed genoeg hun best doen, gaan (weer) geloven in hun hopeloosheid en durven zich (weer) minder over te geven aan een behandeling en behandelaar.

Een andere manier

Hoe kun je als hulpverlener voorkomen dat dit gebeurt? Ik denk dat dit veel gemakkelijker is dan we vaak denken. Ik heb gaandeweg ontdekt dat veel van wat we als hulpverlener denken en ervaren een plek in het contact met onze cliënten kan krijgen. Voorwaarde is dat we kwetsbaar durven zijn. In de zin van dat we durven toegeven dat wij (en niet alleen een methodiek) bepalende impact hebben in contact met cliënten. Ook is het nodig dat je met congruent zijn het behandelproces van je cliënt wilt dienen. Je moet dus aandacht besteden aan de therapeutische context en daar je mate en stijl van openheid en oprechtheid naar vormen. Dat is de voorwaarde waarop een cliënt hierbij aan kan en durft te sluiten.

In de praktijk

Vaak wordt er in overleg met collega’s heel congruent gesproken over behandelprocessen. Ook in ons hoofd geven we vaak veel ruimte aan twijfels, frustraties, de dingen die we ons afvragen, etcetera. Mijn basishouding is dat ik put uit deze bronnen en dit in principe altijd in het contact met de cliënt probeer terug te brengen. Ik twijfel of het wel goed loopt en ben benieuwd hoe jij dat ervaart? Ik merk dat iets in je gedrag irritatie bij mij oproept, zou je samen met mij durven onderzoeken hoe dit komt en of het overeenkomt met de irritatie die je partner naar jou uitspreekt? Ik vind het moeilijk om te zeggen, maar ik denk niet dat we dit gaan oplossen. Sorry, ik merk dat ik de laatste gesprekken te veel mee ben gegaan in jouw haast. Vind je het goed dat we het vandaag anders doen?

Angst

Mijn ervaring is dat angst meestal de oorzaak is om dit niet te doen. Veel opleidingen en teamoverleggen voorzien vooral in theoretische professionele kennis en kunde. Te vaak denken we daardoor dat eigen (negatieve of kwetsbare) gevoelens en gedachten een goede behandeling in de weg staan. Maar wat als onze gedachten en gevoelens geen belemmering zijn, maar ons en onze cliënten  juist kunnen faciliteren? Wat als we congruentie meer zien als katalysator en smeerolie in processen? Wat als we onzekerheid, irritatie, twijfel e.d. gaan onderzoeken als potentiële manieren om de hoofdstroom, de doelen van de cliënt in de behandeling, van nog meer volume te voorzien?

 

Sparren? Stuur me gerust een berichtje!