Narratieve Exposure Therapie

Een succesvolle en prettige vorm van traumabehandeling bij ouderen

“Waar posttraumatische stress vaak een verborgen variabele in het leven van ouderen is, blijkt veerkracht een verborgen factor te zijn in hun behandeling en herstel.” Dit hoopgevende citaat komt uit het proefschrift van Jeanette Lely uit 2019, over de behandeling van traumagerelateerde klachten op latere leeftijd. Ze beschrijft Narratieve exposure therapie (NET) in haar onderzoek als korte, veilige en effectieve behandelinterventie. Praktijk Cambio heeft NET inmiddels in haar aanbod opgenomen. Hoog tijd dus om in dit artikel aandacht te besteden aan deze bijzondere vorm van traumatherapie.

Behandelen van vroegere trauma’s op latere leeftijd

Wanneer ouderen zich melden met traumagerelateerde klachten uit het verleden blijft passende behandeling nog regelmatig uit. Dit komt vooral omdat ze geleerd hebben hoe ze zich staande moeten houden: ze praten minder direct over wat ze hebben meegemaakt en weten te voorkomen dat traumaklachten aan de oppervlakte raken. Traumabehandeling wordt hierdoor niet geïndiceerd, of komt onvoldoende uit de verf. Ook zijn hulpverleners vaak bang dat traumabehandeling het leven van ouderen te veel ontregelt.

Wat is NET

NET behandelt niet alleen de traumatische ervaringen: het brengt de hele levensloop in kaart. Naast aandacht voor de klachten veroorzakende ervaringen staat NET stil bij positieve gebeurtenissen en perioden tussen impactvolle momenten in. Hierdoor ontstaat overzicht en samenhang.

Complex trauma

Deze manier van overzicht creëren helpt wanneer er sprake is van complex trauma. Je spreekt van complex trauma wanneer traumatische ervaringen herhaaldelijk en/of over een langere periode plaatsvonden. Ook een persoonlijke relatie met de veroorzaker maakt trauma’s complex. Bij trauma in de kindertijd is meestal sprake van complex trauma, zo ook bij veteranen en oorlogsslachtoffers.

Hoe gaat NET in zijn werk

In het kort komt tijdens een behandeling het volgende aan bod:

Voorafgaand

• Diagnostiek, waarbij sprake moet zijn van een vastgestelde Posttraumatische stressstoornis (PTSS).
• Psycho-educatie, waarbij iemand hulp krijgt om de traumaklachten en NET te begrijpen.
• Zorg voor randvoorwaarden, als vertrouwen en veiligheid.

Tijdens

• In de eerste sessie wordt de levenslijn gelegd: met vaste symbolen worden levensgebeurtenissen in kaart gebracht. (Zie afbeelding ter impressie.)
• Hierna worden de meest impactvolle en klachten veroorzakende ervaringen behandeld. Dit gebeurt chronologisch en met behulp van exposure. Exposure betekent dat de therapeut je opnieuw blootstelt aan de emoties, gedachten en gewaarwordingen die de herinnering oproept.
• Ook de meest positieve impactvolle ervaringen worden met exposure behandeld. De tussenliggende perioden en minder impactvolle ervaringen worden alleen kort besproken.
• Van iedere sessie maakt de therapeut een verslag. Dit leest hij/zij aan het begin van de volgende sessie voor.

Na

• De laatste sessie leest de therapeut het hele verslag voor. Het document is daarna eigendom van de cliënt.

Werkingsmechanisme NET

Traumaklachten ontstaan wanneer impactvolle ervaringen niet goed in het geheugen zijn opgeslagen. Ze zijn daardoor moeilijk in een context te plaatsen. Samenhang zien en betekenis geven wordt lastig. Alleen de krachtige emoties en beelden komen steeds opnieuw naar boven, waardoor vaak alles wat aan de trauma’s linkt wordt vermeden. NET reconstrueert de feitelijke informatie rondom trauma’s en het hele leven. Dit helpt het geheugen om ervaringen een plek te geven. Daarnaast vermindert exposure nare emoties, gevoelens, gedachten en fysieke reacties in het hier en nu. Positieve gevoelens die horen bij mooie momenten worden juist geactiveerd.

Verandering in denken en doen

Door het verbeterde overzicht verandert de betekenis van gebeurtenissen. Gevoelens als schuld en schaamte verminderen en er ontstaat meer zicht op kwaliteiten en vaardigheden. Zelfwaardering groeit en er ontstaat meer binding met het leven als geheel. De toekomst wordt minder zwaar beladen en mensen gaan hier passende actie in ondernemen.

Voordelen NET ten opzichte van andere vormen van traumabehandeling

Uniek voor NET is de aandacht voor de context van het hele leven. Dit ervaren ouderen vaak als helpend en waardevol. De therapie is laagdrempelig en concreet. Mensen zijn actief betrokken bij de therapie en er er is hierdoor minder uitval dan bij andere traumatherapieën. Een ander voordeel is dat complexe klachten of omgevingsfactoren in principe geen contra-indicatie zijn. Dit komt omdat het spanningsniveau tijdens exposuresessies bij NET minder hoog hoeft op te lopen dan bij andere therapieën, om succesvol te zijn. Dit kan NET mogelijk maken daar waar bijvoorbeeld EMDR niet wenselijk is, zoals in geval van dissociatie en middelengebruik.

Tot slot

Ik  eindig met het citaat waar ik mee begon: ouderen zijn vaak veel capabeler en veerkrachtiger in het aangaan van confrontatie met vroegere trauma’s dan wordt gedacht! Het is jammer dat NET niet vaker als optie bekeken wordt, omdat het een relatief snelle, effectieve en vaak verrijkende manier is om trauma’s uit het verleden te verwerken.

Meer weten of interesse in een behandeling met NET?

Neem dan contact op met Praktijk Cambio.